Pinot noir, spätburgunder, pinot nero – czerwona odmiana winorośli wykorzystywana w przemyśle winiarskim. Nazwę stosuje się również do wina odmianowego wyprodukowanego z tego szczepu.
Opis
Odmiana o liściach mniejszych niż cabernet sauvignon, ale większych niż syrah. Grona małe, zwarte, stożkowo-cylindryczne, podobne nieco do szyszek. Uważa się, że etymologia nazwy pinot pochodzi właśnie od szyszkowatego kształtu gron. W uprawie ma tendencję do tworzenia wąskich, niezbyt rozłożystych krzewów. Owoce wrażliwe na szarą pleśń, liście podatne na mączniaka i wirusa wachlarzowatości winorośli. Preferuje gleby wapienne, nie lubi zbyt wysokich temperatur w uprawie. Powoduje to, że pinot noir ma opinię szczepu trudnego i kapryśnego, zarówno w uprawie, jak i winifikacji. Najbardziej naturalnym zastosowaniem dla niego jest produkcja wina czerwonego, mającego charakterystyczny, pełny i bogaty, ale nie ciężki smak. Daje wina zazwyczaj o jaśniejszym kolorze niż inne szczepy czerwone (kolor burgunda). W młodym pinot noir można wyczuć najczęściej nuty czerwonych owoców (wiśnia, truskawka, malina, czerwona porzeczka). Starzejące się wino nabiera aromatów korzennych (wanilia, kokos, dym, dąb, cedr, skóra, trufle, cygara – w zależności od beczek użytych do starzenia wina). Produkuje się z niego również wina różowe, a także białe typu blanc de noir (wina produkowane z soku, bez udziału skórki owoców).
Pochodzenie, klony, krzyżówki
Odmiana pinot noir pochodzi z francuskiej Burgundii, zaś jego uprawa znana jest od dwóch tysięcy lat. U Columelli w De re rustica znajduje się (bardzo zbliżony do charakterystyki współczesnego pinot noir opis winorośli uprawianych na terenie obecnej Burgundii w I wieku naszej ery. Nie jest znane jej pochodzenie. Austriaccy naukowcy sugerują, że pinot noir może być odmianą powstałą ze skrzyżowania szczepów pinot meunier i traminer, pogląd ten jednak nie znalazł uznania wśród innych enologów. Pinot meunier jest identyczny genetycznie z pinot noir, różniąc się jedynie mutacją komórek naskórka (chimera epidermalna), wywołującą owłosienie wierzchołków pędów i nieco bardziej zwarty wzrost[3].
Pinot gris jest mutantem somatycznym (pączkowym) szczepu pinot noir, o jasnej barwie owoców. Pinot blanc jest najprawdopodobniej dalszą mutacją szczepu pinot gris. Profile DNA wszystkich szczepów z grupy pinot (gris, blanc, moure i teinturier) są niemal identyczne[4].
Inny biały mutant pinot noir został wyodrębniony w Burgundii w 1936 i jest uprawiany obecnie na małą skalę pod nazwą pinot gouges (od nazwiska hodowcy).
Pinot liébault jest mutantem o ciemnych owocach, o wyższych i bardziej stabilnych plonach niż pinot noir. Szczep ten jest uprawiany w niektórych częściach Burgundii i autoryzowany do uprawy w niektórych apelacjach AOC.
Pinot wrotham jest angielskim mutantem pinot noir, charakteryzującym się jasnym owłosieniem górnej powierzchni liści i szczególną odpornością na mączniaka. Szczep ten został pozyskany ze stanowiska w miejscowości Wrotham w hrabstwie Kent. Według spekulacji brytyjskich enologów winorośl ta najprawdopodobniej została zaintrodukowana w czasach rzymskich[5]. Od pinot meunier różni się wcześniejszym dojrzewaniem i wyższą zawartością cukru[6]. W latach 80. XX wieku pinot wrotham został sprowadzony do Kalifornii (dolina Napa).
Pinot noir ma długą historię uprawy i wydaje się być szczepem szczególnie podatnym na mutacje. W samej Francji istnieje bardzo wiele lokalnych klonów pinot noir, z czego ponad 50 jest oficjalnie wyróżnionych i opisanych.
Gamay beaujolais (nie mylić z gamay) jest wcześnie dojrzewającym, kalifornijskim klonem pinot noir, uprawianym jedynie w Nowym Świecie. Pinot noir précoce (frühburgunder) jest innym, wcześnie dojrzewającym klonem pinot noir, być może identycznym z gamay.
W wiekach średnich w północno-wschodniej Francji uprawne formy pinot noir krzyżowały się spontanicznie z innym powszechnie wówczas uprawianym szczepem gouais blanc. Potomstwo tych krzyżowek charakteryzowało się sporym wigorem (typowym dla hybryd pomiędzy oddalonymi od siebie genetycznie formami rodzicielskimi). Mieszańce te dały początek wielu uprawianym do dziś szczepom, między innymi chardonnay, aligoté, auxerrois, gamay i melon.
W 1925 w Afryce Południowej pinot noir został skrzyżowany ze szczepem cinsaut (znanym lokalnie pod nazwą hermitage). Uzyskano w ten sposób odmianę pinotage.
źródło: Wikipedia
